معرفی مجرمین یخن سفید هدف مهم علم جرم شناسی است. که درین مقاله کوتاه به معرفی مختصر این مجرمین پرداخته شده است امید خواننده محترم از آن استفاده کرده بتواند.
جرایم یخن سفیدها
بابه جان سیغانی
خداوند (ج) می فرماید: ترجمه : ای مؤمنان! چرا سخنی (به دیگران) می‌گوئید که خودتان بر آن عمل نمی‌کنید؟ ]سوره صف آیه 2[
واعظان کان جلوه درمحراب و منبر می کنند
چون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنند
جرایم یخن سفیدها
شخصی که واژه ای جرم یخن سفید را وضع کرد، جرم شناس امریکایی به نام اووین ساترلند بود. ساترلند درطول عمر خود، چند تعریف متفاوت از جرم یخن سفید ارایه داد. وی در معروف ترین کتاب خود تحت عنوان “بزهکاری یخن سفیدی” جرم یخن سفیدی را به عنوان «جرم که توسط افراد محترم و دارای موقعیت اجتماعی بالا ودر ارتباط با شغل ارتکاب می یابد» تعریف کرد.( ساترلند: 1983). وی به این نکته اشاره کرد که این تعریف، بسیاری از جرایم طبقات بالای اجتماع، از قبیل موارد زیاد قتل، زنا و شرب خمر را مستثنی می کند. چون این جرایم معمولا بخشی از رویه های شغلی آنان نیست( به شغل آنان ارتباط ندارد). او در پانوشت کتاب خود، این نکته را اضافه کرد که اصطلاح یخن سفیدی را درین جا اساسا به منظور اشاره به مقامات و مدیران تجاری به کار گرفته است.
برعکس جرایم یخن آبی ها عبارت از طبقه کارگر و سطح پایان جامعه اند. وبه این خاطر به اینها یخن آبی می گویند، که معمولا پوشانیدن لباس آبی( که همانا لباس زندان است ) به این قشر از مجرمین سهل ودر توان حکومت ها می باشد.
به عقیده جرم شناسان معاصر جرایم یخن سفیدی شامل مدیران تجاری ، سیاستمداران آلوده به فساد اداری و غیره می گردند.
به عقیده نویسنده کتاب جامعه شناسی انحرافات آقای دکتر حبیب احمدی ، (جرایم مالی عمدتا به شکل سازمان یافته و به وسلیه افراد با نفوذ و برگزیدگان قدرت و با یخن سفیدان در جریان مشاغل شان و با سوء استفاده از پستهای سازمانی که اشغال نموده اند انجام می شود. رفتار های انحرافی نظیر اختلاس و کلاه برداری ( فریبکاری ) به عنوان جرایم مالی طبقه بندی می شوند. این نوع جرایم در بسیاری از موارد با خشونت و تهدید شخصی همراه است . در گذشته چنین رفتار هایی به عنوان موضوع جنایی تلقی نمی شدند، برای مثال کلاهبرداری ، اختلاس و ارتشا به جای آنکه رفتار جنایی شناخته شود به مثابه هوش و ذکاوت شخصی تلقی می شد. برخی از جرایم مالی سازمان یافته نظیر اختلاس ، ارتشا ، دستکاری اوراق بها دار، فروش کالاهای ممنوع و آلوده سازی محیط زیست به وسیله افرادی انجام می شود که برای اولین بار ساتر لند آن را جرم یخن سفیدی خواند این افراد که از اقشار نسبتا مرفه جامعه بوده و دارای احترام و از موقعیت اجتماعی بالای برخوردار اند به شیوه های گوناگون و با استفاده از قدرت سازمانی و مادی که دارند چنین جرایمی را مرتکب می شوند. این نوع جرایم برای مرتکبان آن با خطرپذیری کمتر و منفعت بیشتر همراه بوده و در بسیاری از موارد مشمول اغماض می گردد).
به نظر نگارنده این نوع جرایم در کشور ما که جامعه ای در حال گذار به شمار می رود و در بین کشور های جهان از کشور های درجه یک آلوده به فساد به شمار می رود بیشتر به وقوع می پیوندد. زیرا دست اندکاران رده های بلند دولتی با سوء استفاده از موقعیت خویش در تعیین اشخاص و در قرارداد های مالی و لوژستیکی نمونه های بارز در سطح جهان را به نمایش گذاشته است.
در بیشتر جرایم یخن سفیدان یک تخلف از موقعیت های امانت در تجارت وجود دارد این فعالیت های جنایی شامل دزدی کارمندان از اموال شرکتها، رشوه خوری و اختلاس است. بسیاری از مجرمان یخن سفید به تجارت برای اهداف انحصاری و قربانی کردن محیط عمومی اقدام می کنند. برخی از متخلفان یخن سفید در توطیه های مجرمانه برای بهبود سهم بازار یا سودمندی شرکت خود سهیم می باشند و این نوع اعمال به عنوان جرم شرکتها شناخته شده است. جرایم شرکتها به عنوان جرایم یخن سفیدان کنشهای غیر قانونی است که توسط کارکنان ارشد شرکتها به علت تامین منافع شرکتهایشان و حمایت از شرکتها انجام می گیرد. مثال این نوع جرایم مالی شامل خیانت در امانت، سوء استفاده از امتیازات انحصاری و کپی رایت است. این جرایم نتیجه تصمیماتی است که در سطوح مدیریتی شرکت ، گرفته می شود که قربانیان این جرایم عموم مصرف کنندگان کالا های این شرکتها خواهند بود.
اگرچه افرادی که به شکل سازمان یافته و حرفه ای با استفاده از پستهای سازمانی چه دولتی و چه هم شرکتی مرتکب جرایم مالی می شوند به لحاظ قوانین اصول محاکمه جزایی مجرم شناخته شده و می توانند توقیف و به زندان فرستاده و مجازات شوند، ولی در بسیاری از موارد و جوامع عقب مانده افکار عمومی چنین افرادی را مجرم ندانسته و این نوع جرایم مالی را به عنوان رفتار های مجرمانه نمی شناسند. در بسیاری از موقعیت ها کارکنان عالی رتبه بانکها و شرکتها که در فعالیتهای مجرمانه مالی همچون اختلاس و جعل اسناد، مشارکت دارند توسط افکار عمومی کمتر از افرادی که در جرایم مالی نظیر دزدی از مغازه، جیب زنی و بایسکل دزدی شرکت داشته اند مورد سرزنش قرار می گیرند. این در حالی است که جرایم مالی یخن سفیدان نظیر جرایم شرکتهای تولید کالا به لحاظ مادی و غیر مادی پر هزینه تر از جرایم مالی معمولی است که به وسیله افراد به طور غیر سازمان یافته انجام می شود. در دهه های اخیر، مرگهای ناشی از این نوع جرایم نظیر آلوده کردن آب و هوا، تولید کالا های غیر استندرد و عدم رعایت استندرد های بهداشت و ایمنی محیط کار رو به افزایش بوده است.
جرم جعل و تزویر نیز در حقوق جزای امروزی یکی از جرایم خطرناک و از جمله جرایمی است که در بیشتر موارد همین مجرمان یخن سفید آنرا مرتکب می شوند، ارتکاب این جرم گذشته از زیان های فردی، آسایش و رفاه عمومی را در سطح گسترده ای خدشه دار می سازد. جرم مزبور از جمله جرایمی است که همه مراجع قضایی اعم از جزایی و غیر جزایی، روزانه با آن سر و کار دارند، با وجود این، رویه قضایی در این زمینه نا رسا است و مطالعات صورت پذیرفته در باره جرم یاد شده نیز، ما را بی نیاز از بررسی عمیق تر و دقیق تر آن نمی کند. به طور معمول در حقوق جزای اختصاصی، جرم خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد و عناصر و اجزای آن بررسی می شود تا امکان تطبیق احکام کلی قانونی بر مصادیق جزئی خارجی به نحو دقیق و صحیح فراهم آید و مرز بندی بین جرایم مشابه و نزدیک به یکدیگر روشن شود.
با آنکه در مورد جعل و تزویر پژوهش های گوناگونی صورت پذیرفته است، هنوز هم در رابطه به اجزا و شرایط مادی و معنوی موثر در تحقق این جرم پاره ای ابهام ها و جود دارد. و تفکیک آن از جرایم مشابه در پاره ای از موارد محل تردید قرار میگیرد.
به نوشته حقوق دانان معاصر، مجرمین یخن سفید عمدتاً افراد اتو کشیده ای هستند که کسی به این افراد برای ارتکاب جرم شک نمیکند. در کشور هایی که نظارت دقیق بر عملکرد مسوولین دولتی نمیشود و از یک حاشیه ای امن برخوردار هستند، مسوولینی که خود شان باید در کار ها ناظر باشند، اگر خود این مسوولین مرتکب جرم شوند، یخن سفید محسوب می شوند. مجرم یخن سفید در مقابل آن تبه کاری که ظاهراً یک شخص خشن است و شغل معینی ندارد، تعریف میشود. این تعبیری است از افرادی که ظاهر آراسته و باطن بدی دارند. ظاهر آراسته آنها به طبع پست و مقامی که دارند، شکل میگیرد. این افراد به اساس مقامی که دارند مرتکب جرم میشوند. شده میتواند یخن سفید افراد عادی هم باشند که با اشخاص قوی و دولتی در شراکت، جرم کنند. اما در جهان امروز و ادبیات حقوقی معاصر یخن سفید را بیشتر به افراد دولتی قلمداد میکنند.
به همه حال نسبت اینکه این مجرمین در لانه ها و لایه های حکومت و نظام جابجا هستند از یک سو، از سوی دیگر ایشان ظاهراً خود را افراد و اشخاص شایسته و دانا و گویا و تحصیل یافته می نمایانند و از طرف سطح دید افراد جامعه نسبت به این نوع مجرمین، دید احترام و بالا بودند و اقتدار است، لهذا تشخیص و مجازات و تنبیه این مجرمین مشکل آفرین می باشد، به عبارت دیگر اینکه جرم یخن سفیدی را بیشتر و یا هم مطلقاً افراد و طبقات بلند جامعه در برابر افراد فرو دست انجام میدهند. لذا گرفتاری و تعقیب عدلی افراد بلند پایه، کاریست بس مشکل و حتی غیر ممکن، به ویژه در کشور های پس از جنگ و عقب مانده که ضرورت اولیه مردم عادی آن صرف امنیت باشد و توده های مردم به بلوغ علمی و سیاسی و اجتماعی نرسیده باشند، مجرمین یخن سفید به شکل بسیار گسترده و ظالمانه میتوانند جرایم یخن سفیدی را مرتکب شده به اصطلاح عام شیر و پشم یک جامعه را ببلعند و زندگی طبقاتی به شکل افراطی آن در جامعه حکم فرما گردد. این حالت می تواند جامعه را به سوی بد بختی هایی بیشتر نظیر ناامنی و بی اعتمادی مردم نسبت به نظام که منجر به بحران اجتماعی میگردد، سوق دهد.
ویژگی های جرایم مالی یخن سفیدان:
1 – مرتکبان این نوع جرایم کمتر از طرف قانون تهدید می شوند و برخورد سازمانهای نظارتی با آنان همراه با بی توجهی و اغماض است. جامعه نیز در برابر این نوع جرایم حساسیت کمتری داشته و واکنش چندانی از خود بروز نمی دهد.
2 – میزان بالایی از این نوع جرایم کشف نمی شود و یا در صورت کشف چون مرتکبان آن غالبا از برگزیدگان قدرت می باشند و موارد تخلف آنان گزارش نمی شود به سختی می توان آمار واقعی جرایم مالی یخن سفیدان را جمع آوری و طبقه بندی کرد.
3 – اگرچه غالبا توده وسیعی از جامعه ، قربانیان واقعی این نوع جرایم هستند و نسبت به جرایم مالی دیگر هزینه های سنگین تری بر جامعه تحمیل می کنند ولی جامعه از رفتار این متخلفان حقیقی (یقه سفیدان) و حقوقی (شرکتهای متخلف) چندان جریحه دار و خشمگین نمی شود. بنا برین اجماع عمومی برای توان زدایی از مجرمان وجود ندارد و همین امر موجب شده جرایم مالی یخن سفیدان در سطحی گسترده و با میزان بسیار بالای رخ دهد، برای مثال در سال 1996 تخمین اتاق بازرگانی ایالات متحده امریکا این گونه بود که تا سال 2000 هزینه جرایم مالی کارکنان یخن سفید ممکن به 200 ملیارد دالر برسد که این مبلغ تقریبا معادل کسر بودجه ای است که در این سالها دولت با آن مواجه خواهد بود.
4 – جرایم مالی یخن سفیدان نتیجه فعالیتهای یک طبقه ممتاز از جامعه است که از قدرت اقتصادی ، اقتدار سیاسی و موقعیت اجتماعی بالای برخوردارند و در مقایسه با قربانیان این نوع جرایم ، متخلفان برای رفع اتهام، قدرت دفاعی بسیار بالایی دارند.
5 – اگرچه در مقایسه با جرایمی نظیر قتل، تجاوز به عنف و دزدی مسلحانه این نوع جرایم با خشونت بسیار کمتری همراه است، ولی پیامدهای آن برای جامعه پرهزینه تر می باشد.
خلاصه یخن سفیدان از طیف های مختلف جامعه شماری از مجرمین هستند که در ظاهر اشخاص مفید و عالی اما در باطن افراد خاین و متخلف در عرصه های مختلف به ویژه در امور مالی دست به جرایم می زنند که امروزه در بحث جرم شناسی از مهمترین و گسترده ترین مباحث به شمار می رود .
این نوع از مجرمین درتمام کشور ها به ویژه کشور های سنتی و رو به انکشاف مانند کشورمان افغانستان به وفرت پیدا می شوند آنهم در صورت داشتن نظام قضایی مصلحت بین که نشو و نمای زیادی دارند.
پویایی جامعه و بلند بردن سطح دانش مردم و بیداری جامعه از یک طرف و داشتن نظام عدلی و قضایی با استقلال کامل از سوی دیگر می توانند که در اصلاح و باز پروری این نوع از مجرمین تاثیرگذار باشند و جامعه را به سوب خوشبختی مسیر دهند.
مراجع :
1 – قرآنکریم
2 – دکتر حبیب احمدی، جامعه شناسی انحرافات، تهران 1391
3 – مایکل ال بنسون، جرایم یقه سفیدی، ترجمه رحیمی نژاد تهران 1391
4 – بابه جان سیغانی، جرم شناسی در ادبیات افغانستان کابل 1394
